Etkin piyasa hipotezi finansal anomaliyi sebebi açıklanamayan fiyat hareketleri olarak ifade etmektedir. Çünkü bu hipoteze göre fiyatlarda herhangi bir değişimin meydana gelebilmesi için fiyatları etkileyebilecek bir olayın gerçekleşmesi gerekmektedir. Fiyatları etkileyen olayları önceden tahmin etmek mümkün olamayacağı için de bu hipotezde fiyat hareketlerinin rastlantısal olarak gerçekleştiği kabul edilir. Fakat her ne kadar etkin piyasa hipotezi aksini söylüyor olsa da alanında uzman finansçılardan sıradan yatırımcılara kadar birçok insan daha fazla kar elde edebilmek adına fiyat hareketlerini önceden tahmin edebilecek yöntemlerin peşinde koşmaktadır. Piyasa anomalileri de bu insanların piyasadaki fiyat hareketlerini önceden tahmin etme konusunda göz önünde bulundurdukları önemli etkilerden birisidir. En önemli finansal anomali ise takvim etkisi olarak bilinmektedir.
Piyasa anomalisi olarak gözlemlenen en ünlü etkilerden birisi takvim etkisidir. Takvim etkisi isimli piyasa anomalisinde en fazla öne çıkan konular ise Pazartesi ve Ocak etkisidir.
Piyasalardaki Pazartesi Etkisi aynı zamanda Hafta Sonu Etkisi olarak da bilinmektedir. Pazartesi Etkisinin bir piyasa anomalisi olarak adlandırılmasının temel sebebi ise piyasalarda Pazartesi günleri gerçekleşen hareketliliklerin diğer günlerden farklı seyrediyor olmasıdır. Fakat bu farkın da elbette mantıklı bir açıklaması bulunmaktadır.
Bu sebeplerden ilki şu şekildedir; Piyasaların Cuma günü kapanması ile birlikte araya 2 günlük bir tatil girmektedir. Dolayısıyla bu iki günlük süre içerisinde gerçekleşen olaylar piyasaya yansımayacak, fakat Pazartesi günü piyasaların açılması ile birlikte ufak çaplı bir şok etkisi yaratacaktır.
Pazartesi Etkisine sebep olan bir diğer durum ise yine bu etkinin kendisi ile alakalıdır. Birçok yatırımcı Pazartesi Etkisinin de nedeni olan piyasaların kapalı olduğu süre boyunca meydana gelebilecek olayların risklerinden korunabilmek adına Cuma gününden pozisyonlarını kapatmaktadır. Bu yatırımcıların Pazartesi günü tekrar alım yapmaya başlamalarıyla birlikte Pazartesi Etkisi adı verilen piyasa anomalisi ortaya çıkmaktadır.
Her ne kadar beklentiler Pazartesi Etkisi isimli piyasa anomalisi nedeniyle Pazartesi günlerinde piyasaların daha fazla getiri sağlayacağı yönünde olsa da durum aslında bunun tam tersidir. Cuma günleri ve Pazartesi günlerinin piyasa kapanış verileri incelendiğinde her iki günde de ortalama getirilerin diğer günlere kıyasla daha düşük olduğu saptanmıştır.
Pazartesi Etkisi adlı finansal anomaliyi açıklamaya çalışan bir diğer hipotez ise yatırımcıların psikolojik durumlarını göz önünde bulundurmaktadır. Bu hipoteze göre yatırımcılar Cuma günleri haftanın son iş günü olması dolayısıyla mutludurlar. Fakat Pazartesi günü ise durum bunun tam tersidir. Pazartesi haftanın ilk iş günü olduğu için yatırımcıların mutsuz oldukları varsayılmaktadır. İşte bu zıt kutuplardaki iki ruh halinin Cuma ve Pazartesi günlerindeki piyasa hareketliliklerinin bir anomaliye sebep olacak derecede farklılık göstermesine neden olduğu düşünülmektedir.
Pazartesi Etkisi uzun süredir o kadar çok tartışılan bir anomali haline gelmiştir ki birçok finans uzmanını konu ile alakalı araştırmalar yapmaya yöneltmiştir. Bu konuda en önemli araştırmalardan birisini yapan kişi Richard Rogalski’dir. Rogalski araştırmasında Pazartesi Etkisi isimli anomalinin piyasalarda Pazartesi günü gerçekleştirilen işlemlerden mi yoksa hafta sonu gerçekleşen olaylardan mı kaynaklandığını verilere dayalı bir şekilde analiz etmiştir. Bu araştırmasında da piyasaların Cuma günü kapanış değerleri ile Pazartesi açılış değerlerini incelemiştir. Rogalski hafta sonu getirisini de hesaba kattıktan sonra Cuma ve Pazartesi günlerinin açılış ve kapanış verilerini kullanıp Pazartesi gününün getirisi ile kıyaslamıştır. Rogalski bu hesaplamalarından Pazartesi Etkisi’nin sebep olduğu negatif getirinin Pazartesi günü gerçekleştirilen işlemlerden kaynaklanmadığı, bu duruma hafta sonu gerçekleşen olayların sebep olduğu sonucuna varmıştır. Tam olarak da bu sebepten ötürü bu anomaliye aynı zamanda Hafta Sonu Etkisi adı da verilmiştir.
Ocak Etkisi daha çok gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin piyasalarında gözlemlenen bir durumdur. Bu piyasalardaki özellikle küçük hisse senetlerinin Ocak ayı özelinde sağladığı ortalama kazancın diğer aylara kıyasla daha yüksek olduğu gözlemlenmektedir. Finans dünyasında Ocak Etkisi adı verilen bu durumun vergi ödemelerinden kaynaklanabileceğini öngören tezler bulunmaktadır. Bu tezlere göre yatırımcılar daha az vergi beyan edebilmek amacıyla sene sonunda zararda oldukları hisseleri satıp Ocak ayında da geri almaktadırlar. Neticede bu hisse senetlerine artan talep belirli oranda bir fiyat artışını da beraberinde getirmektedir.
Piyasalardaki Ocak Etkisini açıklamaya çalışan bir diğer teori ise Ocak ayında primleri yatan çalışanların bu primlerini hisse senedi alarak değerlendirmelerini temel almaktadır. Bunun yanı sıra insanların yeni yıla başlarken daha olumlu bir bakış açısına sahip oldukları ve bu sebeple de yatırım yapmaya daha sıcak baktıkları gibi gerekçeler de Ocak Etkisine bir açıklama getirebilmek amacıyla kullanılmaktadır.
Pazartesi Etkisinin aslında zannedildiği kadar büyük bir finansal anomaliye sebep olmadığını ispatlayan önemli bir çalışma BİST 100’ün 2011 Ağustos ayı ile 2021 Aralık ayı arasındaki finansal dönemine ait verilere dayanıyor. Bu çalışmaya göre yatırımcıların en yüksek getiri elde ettikleri gün Salı günü. Buna karşın yatırımcıların BİST 100 piyasalarında en az kazançla kapattıkları gün ise Çarşamba. Haftanın herhangi bir gününün piyasalar üzerinde dikkate değer bir etkiye sahip olmadığını ispatlayan bir diğer çalışma ise Anova testleridir. Bu testlerin sonuçlarına göre günlerin ortalama getirileri arasında dikkate değer farklılıklar bulunmamaktadır.
Ocak Etkisi konusunda da BİST 100’e ait Ağustos 2011 ve Aralık 2021 arasındaki veriler incelendiğinde Ocak ayının %4.17 ile en yüksek getiriye sahip olduğu görülmektedir. Fakat tek etken Anova Testi uygulandığında ise Ocak ayı ve diğer aylar arasında kayda değer bir ortalama kazanç farkı yakalanamamaktadır. Neticede Ocak ayı diğer aylardan daha fazla kazanç ortalamasına sahip olmakla birlikte ortalama kazanç bakımından diğer aylarla arasında anlamlı bir fark bulunmamaktadır.
Yine de bazı hisse senedi piyasalarında Ocak aylarında veya Cuma günlerinde görünen daha yüksek getirilere yönelik net bir açıklama yapılamamaktadır. Fakat söz konusu piyasaların farklı dönemlerine ait veriler incelendiğinde Ocak ayı veya Cuma ve Pazartesi günlerinden farklı zamanlarda da yüksek getiri veya kayıpların görünebildiği saptanmıştır. Dolayısıyla söz konusu yüksek getiri veya kayıpların Ocak ayı veya Cuma ve Pazartesi günleriyle alakalı olmadıkları aşikardır. Neticede takvim etkisi gibi piyasa anomalilerini dikkate alarak yatırım yapmanın yatırımcılar açısından tutarlı bir davranış olmayacağı ifade edilebilir.
Sitemizin kullanışını iyileştirmek için çerezlerden faydalanmaktayız. Devam etmekle çerez kullanımını onaylamaktasınız.